Marmara Üniversitesi İletişim Fakültesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Hediyetullah Aydeniz, enformasyon düzensizliği sorununa karşı medyadaki yapay zeka temelli değişime dikkati çekerek “Yapay zekanın habercilik mesleğine nasıl uyarlanacağına dair norm arayışı sürüyor.” dedi.
Anadolu Ajansı Teyit Hattı’na konuşan Aydeniz, Avrupa Konseyi’nin 2017’de “Enformasyon Düzensizliği” raporu hazırladığını kaydetti.
Enformasyon düzensizliğinin, “Mezenformasyon”, “Dezenformasyon” ve “Malenformasyon” olmak üzere 3 alt tanımı olduğunu dile getiren Aydeniz, sorunu aşma konusunda rapordan öne çıkan birkaç unsuru “Medyayı sorun kaynağı olarak görmemek”, “Medyayı -en önemlisi de habercilik sektörünü- güçlendirmek” ve “Kurumsal haber alma imkanını güçlendirmek” olarak sıraladı.
Filistin’de yaşananlar
Filistin’de yaşananlardan örnek veren Aydeniz, kurumsal habercilik sektörünün İsrail’in yürüttüğü ve derinleştirdiği soykırımla ilgili meseleleri aktaramadığını, çarpıttığını, hatta katliamın-soykırımın derinleşmesini sağlayan haberler ürettiğini kaydetti.
“Oradaki durumu açık eden şey dijital platformlar ve ortamlar oldu.” diyen Aydeniz, “kafaları kesilmiş bebek” iddiasını uluslararası bir televizyon kanalının haber yaptığını, bunun haberi yapan tarafından tekzip edildiğini ancak özür de dilenmesine karşın iddianın dolaşıma girdiğini hatırlattı.
“Yapay zekanın haberciliğe nasıl uyarlanacağına dair norm arayışı sürüyor”
Hediyetullah Aydeniz, yapay zekayla ilgili ise Türkiye’de geçen yıl bir enformasyon yasası çıkarıldığını, geçen mart ayında da yapay zeka yasasının Avrupa Parlamentosu’nda kabul edildiğini ve Avrupa Konseyi’nde onaylanacağını belirtti.
Yapay zekanın haberciliğe nasıl uyarlanacağına dair norm arayışının sürdüğünü ifade eden Aydeniz, “Kasım 2023 itibarıyla yapay zekanın habercilik mesleğine nasıl uyarlanması gerektiği konusunda Avrupa Konseyi bir raporla prensip çerçeveleri yayınladı. Anadolu Ajansı daha yeni bu alanın habercilik mesleğine uyarlanmasına ilişkin bir çerçeve -Medyada Yapay Zeka Etik Kullanım Rehberi-beyan etti.” diye konuştu.
Oxford Üniversitesi-Reuters işbirliğiyle kurulan gazetecilik enstitüsü gibi Anadolu Ajansı desteğiyle bir üniversite bünyesinde sistematik bilgi üreten benzer bir mekanizma kurulmasını umduğunu belirten Aydeniz, insanın devrede olmadığı, sadece yapay zekanın olduğu bir haber üretim sürecinin “sorun odaklı”, “hakları ve ihtiyaçları zedeleyeceği” bir sonuç üretebileceği uyarısını yaptı.
“Teyit, yeni bir mesleki pratik”
Enformasyon düzensizliği sorununa çare olarak Anadolu Ajansı Teyit Hattı gibi örneklere işaret eden Prof. Dr. Aydeniz, sözlerini şöyle tamamladı:
“(Teyitçilik) Bunu bir habercilik çıktısı olarak kendi başına değerlendirmemek gerekiyor ama habercilik mesleğinin istifade ettiği yeni bir mesleki pratik ortaya çıktı. Habercilik sektörü de bunu mevcut kurumsal yapısına adapte etmiş durumda.”
